....آموزش ساخت تخته نرد....

ساخت تخته نرد در مناطق مختلف دنیا به روش‌های مختلفی انجام می‌شود و در جاهای مختلف از تکنیک‌های گوناگون هنری برای تهیه تخته نرد بهره گرفته می‌شود. ساخت تخته نرد در سنندج جزو یکی از شاخه‌های هنر نازک کاری به شمار می‌آید و یکی از مهمترین و مشهورترین صنایع دستی کردستان است. تخته نردهای ساخته شده در این شهر دارای تنوع بسیار زیادی بوده و در اندازه‌ها و اشکال مختلف و با بهره‌گیری از تکنیک‌های متعددی تولید می‌شوند.

به طور کلی مراحل ساخت یک تخته نرد در کارگاه¬های نازک کاری سنندج به اختصار به شرح زیر است:

تهیه چوب

چوب مورد نیاز برای ساخت تخته نرد از درختان بومی کردستان تهیه و برای استفاده، آماده و پردازش می‌شود. چوب گردوی اورامانات از مهمترین و البته مرغوبترین چوب‌های مورد استفاده به شمار می‌آید. از چوب درختان دیگری مثل سنجد، گلابی، توت، چنار،… برای قسمت‌هایی از تخته نرد استفاده می‌شود.

آماده کردن چوب

کُنده چوب درخت مورد نظر پس از قطع درخت به کارگاه‌های چوب بُری انتقال داده شده، در آنجا قطعه قطعه و به انبار حمل می شود تا خشک شود. چوب به صورت کاملا سنتی و تنها با گذر زمان در مکان مناسب خشک می‌شود. به طور معمول چوب بسته به جنس آن ۳ الی ۶ سال در انبارهای مخصوص نگهداری می‌شود تا کاملا خشک شود.

پس از خشک شدن کامل، قطعات چوب مجددا به قطعات ریزتری برش داده شده و مجددا برای مدت ۶ ماه و گاهی تا چند سال روی هم چیده و نگهداری می‌شوند تا به کیفیت مطلوب برسند.

آماده کردن چارچوب (کلاف) تخته نرد

با توجه به ابعاد تخته نرد و کیفیت مورد نظر، چوب مناسب برای چارچوب یا کلاف آن انتخاب و پس از برش با رنده و سمباده پرداخت می‌شود. در این مرحله چارچوب آماده و کفه‌ها به آن چسپانده می‌شوند. اگر کفه‌ها طرح دار باشند قبل از چسپانده شدن، طرح روی آن پیاده می‌شود. کلاف آماده شده به شکل یک مکعب مستطیل بسته است.

رفع تاب و پیچش

چنانچه چارچوب تهیه شده دارای تاب یا پیچیدگی باشد با ابزارهای مخصوص تاب و پیچش آن گرفته می‌شود

دور کوبی

دور تا دور کلاف با تخته‌هایی به ضخامت ۶ میلی متر از جنس چوب گردو پوشانده می‌شود. این کار برای ایجاد فرم مناسب، استحکام بیشتر و دادن قابلیت تعمیر و باز سازی نرد در صورت زخمی شدن انجام می‌شود.

برش و نصف کردن چارچوب

چارچوب پس از نهایی شدن به طور بسیار منظم و دقیقی از کنار برش داده شده و به دو قسمت کاملا یکسان تبدیل می‌شود که قرینه همدیگر هستند.

جفت گیری و انتخاب سمت لولا

هم اکنون دو طرف تخته نرد تهیه شده و باید سمت مناسب آنها برای جفت شدن به همدیگر تعیین شود. برای این کار حالت‌های مختلف آزمایش و بهترین حالت انتخاب می‌شود. برای جفت کردن دو طرف قرینه سازی، نظم و زیبایی و محل صفحه شطرنج مد نظر قرار می‌گیرند. ترکیب همه اینها باید بهترین حالت ممکن را به دست بدهد.

اضافه کردن صفحه شطرنج

صفحه شطرنج پشت تخته نرد متناسب با اندازه تخته نرد به طور مجزا تهیه شده، خانه‌های آن کنار هم چیده شده و به هم چسپانده می‌شوند و سپس در محل مناسب خود روی قسمت پشت تخته نرد به صورت منظمی چسپانده می‌شوند.

اضافه کردن حاشیه دور صفحه شطرنج

تهیه حاشیه خود کاری دشوار و بسیار دقیق است. برای تهیه حاشیه لایه‌های مختلف چوب با رنگ‌های مختلف به صورت دقیقی به هم چسپانده شده و سپس با نظم خاصی برش داده می‌شوند تا حاشیه‌های مورد نظر ساخته شوند. حاشیه، پس از آماده شدن در محل خود چسپانده می‌شود.

اضافه کردن چوب دور صفحه شطرنج (سر و نعل)

چوب اطراف صفحه شطرنج در پشت نرد که سر و نعل هم نامیده می‌شود، تهیه و در محل خود جای می‌گیرد.

برش لبه‌های بیرونی و اضافه کردن حاشیه

اگر تخته نرد حاشیه دار باشد لبه‌های انتهایی بیرون آن به میزان مناسب برش داده شده و حاشیه به آن اضافه می‌گردد.

جفت و جور کردن نهایی چارچوب

چارچوب تا اینجا آماده، به دقت وارسی و نهایی می‌شود. در این مرحله چارچوب باید فاقد هر گونه ایراد و مشکل در فرم و شکل بوده و همه چیز به دقت و هنرمندانه انجام شده باشد.

لولا کوبی

متناسب با اندازه تخته نرد، دو یا سه لولا برای متصل کردن دو طرف به همدیگر استفاده می‌شوند. پس از جاگذاری لولاها روی آنها با چوب پوشانده می‌شود.

پرداخت نهایی

شامل رفع ایراد، سمباده زدن، بتانه کاری، صاف و سیقلی کردن سطح و آماده کردن برای رنگ.

رنگ

رنگ در تخته نرد برای نقاشی آن استفاده نمی‌شود. رنگ تخته نردها کاملا طبیعی و رنگ چوب استفاده شده است. منظور از رنگ، برجسته کردن رنگ چوب، جلای آن و ایجاد پوشش مناسب برای صاف و سیقلی کردن آن و برای زیبایی هرچه بیشتر و محافظت از آن است. این کار یا با لاک و الکل انجام می‌شود و یا با پلی استر.

در این مرحله که مرحله آخر می باشد تخته نرد پس از خشک شدن رنگ، کاملا آماده بازی شده است.

منبع:

http://www.kolab.ir/%d8%a2%d9%85%d9%88%d8%b2%d8%b4-%d8%b3%d8%a7%d8%ae%d8%aa-%d8%aa%d8%ae%d8%aa%d9%87-%d9%86%d8%b1%d8%af/